Nom (isim)-çe qəpi səbəsojə vəsləy: çumlədə mubtəda, təmoməti, nominə rımuzi iyən bənəy ovardi vırədə oko doə bedə – bəki? Çiç? Komvırə? Parson cəvob doydə.
Nom (İsim) bə həmə predmeton qeş-qeşi nom noydə:
Çiyon: parçin, kitob, qoçəko…
Odəmon: əğıl, merd, odəm…
Maddəon: şıt, bırz, tırşə…
Co ni no niyən orqanizmon: put, kijə, mikrob…
Fakton, ğəziyon, fenomenon: voş, qəp, dılxoşəti…
Coğrafivıron: Tolış, Dıləru, Səvəlon…
Xassəon: Xəyəmandəti, pandinəti, sipyəsıvə…
Həşon: Poyemon, vindemon, vitemon…
Holon: tanqi-tirişəti, şuşəti, ğeyzinəti…

Nomon (İsimon) – qrammatikadə kali atributon hesteşe ki,çe əvon aşmard co-co zıvononədə tavutine. Tolışə zıvonədə nomon atributon ımonin:
1. Iştəni iyən həmə
2. Forma
3. Hol
4. Kəmiyət․

Nomon çiyon umumi iyən xususi mənoon ifadə kardeədə dı formadə bedən: Iştəni iyən həməy.
1․  Iştəni nomon. Məs: Vılənoz, Vazəru, Hırkon…
2․  Həmə nomon. Məs: Dıyo, haym, band…

Iştəni nomon çumlə dılədə hejo de yolə hərfi, həmə nomon ısətboy de qədə hərfi nıvıştə bedən.
Iştəni iyən həmə nomon arədə qıləy forma nomonən hestin ki, bımon

etnonimonin (xəlqon, milləton, ğəbiləon nomon votedən) Məs: Tolış, Mayya, Astek…

Nomon de ıştə onemoni 3 curə çəmışon bedə:

1. soyə (ov,kinə,zoə)
2. pesoxtə (tilisimkor,ənıvışt)
3.  saxt (çəşruşni,mıləğab)

Nomi holon

Nomi (İsimi) holon cumlədə de ıştə anqıl bıə sıxanon ray ovaxteye. Jıqo qrammatikə (rıştemoni) ovaxtemon de kali qrammatikə quloğon dastqətəti bəsə omedə. Co-co zıvovonədə  nomi (isimi) holon aşmardon tavutinin. Çe əmə zıvonədə isimi 6 qılə holış  heste:
1. Nominə hol (Ki? Çiç? Kiyon? Çiçon?)
2. Xıvandinə hol (Çe ki? Çiçi?)
3. Həvəndinə hol  (Bə ki? Bə çiçi? Çuni? Bə kom vırə?)
4. Otəmə hol  (Ki? Çiç? Kom vırə? )
5. Vırəynə hol (Bə kiyku? Kiyədə? Bə çiçiku? Çiçədə? Komco? Kom vırədə?)
6. Beşemonə hol (Çe kiyku? Kiyo? Çiço? Çiçiku? Çe kiysə? Çiçisə? Kom vırəo? Kom vırəyku? Kom vırəysə?)․

Nominə hol.
İsimi nominə holədə nomon ıştə nominalə holədə bedən. Nominalə formada bə nomon hiç qılə ğuloğə bə əvon omujən bedəni. Imon cumlədə mubtəda vırədə oko doə bedən, iyo çe əmə zıvoni erqativəti ıştəni nişo doydə.

Nominalə çəmədə:

Tolış hıtə pələnqe ha (Ə.Nasir)
Nocə çımı kuməş ğande,şinə mo! (Z.Mədoj)
Tolışon çe Qafqazi qırd ğədimə əjiyonin.
Pərəndon çe ağanəğo pepərəyn.

Erqativə çəmədə:

 Kinəvəsi kijəş qəte.
Ələkrəmi canqış karde co keşvəri marzisə (Z.Mədoj)

Xıvandinə hol.

 Nomi (İsimi) xıvandinə hol çiyon  xıvandi (soybi) nişo doydə. Xıvandinə holədə nomon de kali çəmon bə miyon beşedən:
1.//y// samiti dastqətəti. Im samit de saiti orəxə nomon omujən bedə, mənsubiyət ifadə kardedə. Məs: kəy tomon, soy aləf, boy molyət iyən c.ç.

2.//i// saiti dastqətəti. Im sait de kali samiti orəxə nomon omujən bedə, muəyənəti ifadə kardedə. Məs: şeeri ənıvışt, kəfşəni bejənə, hırdəni vanq;

Çe Zərdusti, çe Babəki, Həzi zoəm!  (Z.Mədoj) iyən c.ç

Həvəndinə hol.

1. Nomi (İsimi) həvəndinə hol predmeton həvəndi nişo doydə. Xıvandinəhol de kali çəmon bəmiyon beşedə:
   1. De saiti orəxə nomon xıvandinə holədə bıə nomon kom sintaksisə formada oko doyku bə şıkırən:
2.  //y// samiti dastqətəti. Im samit de saiti orəxə nomon omujən bedə, həvəndinə holi bə miyonvardedə, muəyənəti ifadə kardedə. Məs: Zəri bəıştə soy tərəfşe.(Ş.n.)
3. Kali nomon hestinki, bə əvon xıvandinə holədə hiç qılə quloğə omujən bedəni,əvon cumlədə bequloğə, səbəsoj həşedən, qeyri-muəyənəti ifadə kardedən. Məs: Zəri bə so eşe.(Ş.n.)
4. De erqativətidastqətəti. Kali nomon hestin ki,əvon cumlədə həvəndinə holədə erqativə rol bardedən,ımən bo çer əmə zıvoni soyə hole. Məs:Rəyfonibəqevəşosə ğande. Nərimani bə kinəş xoş oməy.
5. De samiti orəxə nomonənhəvəndinəholədə de kali çəmon bə miyon beşedən:
6. De //i// saitidastqətəti: I ğuloğə çiy mənoninə sıxanon ziyodəm bedə, muəyənəti ifadə kardedə.Məs: bə kitobi,bə ləvesi, bə telefoni(pape bey – marağ kardey)
   S. Bə coğrafi mənoəninə nomon ım quloğə omujən bedəni. Məs:bə məktəb,bə şəhər,bə daşt (şey)

Otəmə hol.

Nomi (İsimi) otəmə holən çe əmə zıvonədə de kali çəmon bə miyon omedə:
1. De saiti orəxə nomonədə:

1. a) hiç qılə quloğə omujən bedəni: Əkinə (ki?) bıstən bomoro(Xilqət).
   Moə (ki?) vanq bıkə bomoro. (Ş.n.)
   Avropa vində, oməş, bo əməro qəp bıjən. (Ş.n.)
   b) de erqativəti dasrqətəti.Məs: Layə zandəqoş (çiçi?) barde boçovniye. (Ş.n.)
   Nozi poloş (çiçi?) dəparzınişe,noşe bə dəm. (Ş.n.)
2. De samiti orəxə nomon otəmə holədə de kali çəmon bə əməl omedən:
   a) de //İ// saiti dastqətəti:Vılənozi (ki?) bıvğand bə dukon. (Ş.n.)
   Nuni (çiçi?) şomədə bə lınqi-ləğə ji məjən. (Ş.n.)
   Lankoni  (kom vırə?) nəvəym,dılımğo be. (Ş.n.)
3. De erqativəti. Məs: Kinəvəsım (ki?) vinde, bə çe əy reçinəti çoçin mandim.
   Sığım (çiçi?) ğande bə sıpə.(Ş.n.)Vırəyinə hol.

Nomi (İsimi) vırəynə hol kiyon yaən çiyon kom məkonədə be-nıbe nişo doydə, jintono nişo  doə çəmon bəmiyon beşedə:
1.a) de iqlə coninə nomon omujən bıə //ku// quloğə dastqətəti. De saiti orəxə nomon omujən bedə,vırəynə holi bə miyon bekardə dedə. Məs:Kinəku(zoəku,hovəku) bıə reçinəti odəmi çoçəş kardedə. (Ş.n.)
Sıpəku(kıtıku) qevendəni xəto səvon heste.(Ş.n.)

1.  de iqlə coninə nomon omujən bıə //iku// quloğə dastqətəti.Im quloğə de samiti orəxə bə nomon omujən bedə.Məs: Merdiku (jeniku, Kazimiku, Əhmədiku) kitob heste. (Ş.n.)
2. Bə de samiton omujən bıə-ədə quloğə dastqətəti.Im quloğə
3. Həm de samite orəxə nomon ziyodə bedə Məs: Kitobədə, telefonədə (vey hikməton heste).  Kəfşənədə, daştədə, şəhərədə, şuşə həvoədə (nəvey foydənine) (Ş.n.)
4. Həmən bə kali de saiti orəxə nomon omujən be zınedə. Məs: soədə, doədə, voədə, çoədə, ğoədə, yoədə. Marağinə holeki, ım quloğə omujən bıə nomon həmə kırtə, de //o// orəxə nomonin.
5.  De //də// quloğə dastqətəti. Im quloğə de saiton orəxə, bə kom vırə? Parsi cəvob doə məkonə nomon bə co vardedə. Məs: kədə, kuçədə, məhlədə, kujədə, vişədə, kiyədə.
6. De//yədə// quloğədastqətəti. Məs: diyədə, peyədə, jiyədə…
7. De//sə(pe) //quloğədastqətəti; ım quloğə de səbəsojə sıxani ovaxte bə ğuloğə ovaştero bə miyon beşedə. Məs: kitob mizisə(pe)y, tomon zəminisə(pe)y, ləşkər marzisə(pe)y.

Beşemonə hol.

Nomi (İsimi)  beşemonə hol,çe əy nomikuən vinde bedə ki,kiyon yaən çiyon obyektiku beşey,co bey nişo doydə, de kali çəmon bə miyon beşedə:

1. De//-ku//ğuloğə dastqətəti. Beşemonə holədə ın ğuloğə de saiti orəxə bə nomon ziyodə  bedə: Xıdoku pidəşe, zoəku səşe, moəku bevəci əvoni.
   De saiti orəxə kali nomon beşemonə holədə  //y//samiti ğəbul  kardeədə, mənsubiyət ifadə bedə. Məs: ko(y)ku bə kə oməy, ro(y)ku oməqard, so(y)ku beşiş, bə dumo ro ni.
2. De//-iku//ğuloğə dastqətəti. In quloğə de samiti orəxə bə nomon ziyodə  beyədə, beşemonə hol bə miyon omedə. Məs: Cəbrailiku rımuz ni, merdiku çoki çəş bıkə.
3. De//o//ğuloğə dastqətəti. Im quloğə de samiti orəxə bə nomon ziyodə bedə, beşemonə holi bə əməl vardedə. Məs: kəfşəno bə kə oməym, sırre, qəvo beməkə, daşto oqardiş.
4. De//yo// ğuloğə dastqətəti. Im ğuloğə de saiti orəxə bə nomon ziyodə kardə bedə. Məs:kəyo//kəo beğandışone.
5. de//sə//quloğə dastqətəti.Məs: əv çımı dədəsə çoke bomı. (Ş.n.)
6. Ğərəyz, sovı, nav, peş, bəpeşt, bədiqə, sənibəton, sənibəçəton … sıxanon nomi beşemonə holi soxteədə həşedən.Əve çe əvon okodomonədə kali çəmon hestin:
7. Ğərəyz, sovı, nav, peş, bəpeşt sıxanon de saiti orəxə nomi omujən beədə hiç qılə quloğə ğəbul kardedəni: Ğərəyz\sovı\nav\peş\bəpeşt moə\kinə, zoə, dodo iyən c.ç.
8. Ğərəyz, sovı, nav, peş, bəpeşt, bədiqə, sənibəton, sənibəçəton… sıxanon de samiti orəxə sıxanon omujən beədə ism //i//ğuloğə ğəbul kardedə: Ğərəyz\sovı\nav\peş\bəpeştə merdi, iskani, ğəzəni iyən c.ç.
9. S.//bəpeştə// sıxan bə de saiti orəxə kali nomon omujən beyədə bə əvon //Y// ğuloğə ziyodəbedə; soy bəpeşt, ruy bəpeşt, koy bəpeşt iyən c.ç.
10. KƏMİYƏT-qrammatikə ( rıştemoni) kateqoriyəy, predmeti aşmardə xarakteristika nişo doydə: predmeti  iqlə (pot) yaən cəm(qit) bey. Tolışə zıvonədə ismon iqlə formadə bə miyon noə bedən,çe əvonku veynə forma onoə bedə. Bımiro çı əmə zıvonədə cəmi ifadə bıkə iqlə ğuloğə heste-on.

De samiti orəxə sıxanon çı ım ğuloğə omujən be hiç qılə saxteyəti bə miyon bekardedəni,kitob-kitobon odəm-odəmon,tolış-tolışon.

De saiton orəxə sıxanon kali saxteyətiyon bə miyon beşedən. Sərostədə ısət işkil de çe əmə zıvoni çandi-çand soron nıvıştəy nıbeykuey.
Bərmaləy ki, individ qəpədə rohətəti bə paiz bedə,yəni çe konəy bə çəyro rohəte,jəqoən qəp jəydə.

Timsal:bə kinə sıxani omujən bıə -on quloğə vir səğandəmon. Kinə sıxani orəxnə sait zıvoni navədə, ğuloğə bə sıxani omujən bıə sait –o- zıvoni peştədə bə miyon beşedə. Imən qəpədə, ehanə vir səğandəmon, rohət ni. Im əv ni ki, əmə nıvışteədəən bənəy qəpi oko bıdəmon. Jıqo hol xətoy. Əve nıvışteyədə kinəon, zoəon, baləon; qəpədə ısətboy (kinon) (zon)  (balon) oko doy bəbe.
İyən tolışə zıvonədə kali nomon hestin ki, əvon nominə holədə be ğuloğən, çe əvon məno hejo veyə aşmardi nişo doydən: Xəlq, ləşkər, dastə, boğçə. Bımon kullinə sıxanon votedən

Diana Montgomeri