İron iyən Ozərboycon respublikə arədə əgərsə çokə həmkoəti heste əmmo 1990-minə da sorədə to bə ımruj ve pırablemoniən əçəvon əloğon arədə şohidimon. Iyo pidəmone bə ın parsi cəvob bıdəmon ki: Boçi Boku iyən Tehranı əloğondə pırablem heste?

İron İslam Respublikə 1991-minə sorədə Ozərboycon respublikə nomədə ulkə mıstəğiləti rəsmi səviyədə zınişe. Həmonə vaxtiku İron cəhd kardışe ki ın ulkə beynəlxalğə təşkilatondə uzv bıkə, əcumlədə ki de İronı kıməgəti Ozərboycon çı EKO iyən İslamiyə Konfıransiyə Təşkilatdə uzv be.

İlçi Beykı dıvrədə Boku Amerikə, İsrail iyən Turkiyə deştə siyasi simbolı unvani hisob kardışe iyən de ın çərçibə əsos Urusiyə, Erməniston iyən İroni deştə ulkə estırategiyə dışmenon unvan zınişe. İron iyən Ozərboycon respublikə əloğon ənbevəcə dıvrə İlçi Beykı pırezidentəti dıvrə be.

İlçi Beykı bekarde bə peşt Heydər Əliyev de ın tojə təşkilbə ulkə pırezidenti unvani səçın be. Əv cəhd kardışe ki Boku iyən Tehranı arədə əloğon çok bıbon əmmo veən nıznişe ın əloğon zumand bıkə. Heydər Əliyev ki bə Ğərbi tərəfşıe iyən de Urusiyə dışmenəti karde ıştə ulkə xarici siyasəti sədrədə noəşbe İslam piəkəson ıştə əmniyətı təsiratı jiədə ğəror doşe.

Əv bə İronı ittıhom jəşbe ki guya İron bə Ozərboyconı mısılmonon dastək doydə iyən bəvon kıməgəti karde holədəye. In rəftor səbəb be ki gıləy 3-tərəfinə gorop təşkil bıbo, de Tehran, Maskova iyən Yerevanı vəsilə. 2003-minə soriku ki İlham Əliyev ıştə pıə vırədə nışte iyən pırezident be, əvən deştə pıə modeli idomə doe xarici siyasəti əloğon de Ankara iyən Amerika arədə əloğon zumand karde əsosədə ğərorış do.

Ozərboycon respublikə xarici siyasəti analiz karde nişo doydə ki ın ulkə sıftədə de İronı moli-ticorəti əloğə hestışbe iyən İron əçəy 1-minə şərik be. Əmmo şe-şe ın vəziyət dəgiş be iyən ın 2 gılə ulkə arədə əloğon de pırablemi dim bə dim mandən. Əgərsə İron ıştə siyasətondə 3 gılə məsələ nəzədə gətəşe: İdologiyə-mədəni nıfuz iyən təsirı inkişafdoe, bə Səvet hukumətı pevılobıeku təşkilbıə ulkəon dastək doe, Kaspi dıyo məntəğədə de Amerika nıfuz iyən təsirı mıborizə karde.

Bokuən bə Tehranı ittihom jedə ki guya İron əçəy ulkədə cəsosəti kardedə iyən bə mısılmonon xısusən Şiə cəmoəti çı ın hukuməti zidd kıməgəti kardedə. Boku ısət har vaxt ki bıpyoşe de ın bəhonə har partiyə ki dəy mıxolif bıbo de cəsosi unvani gətedə iyən məhv kardedə. Əlbəttə ki ın roy əncəx partiyaon barədə ni bəlkəm xəlğoni bənə Tolışon məhv kardeyoən ın metodiku bəhr bardedə.

Pan Azərism: Gıləy yolə səbəboni ki İron iyən Boku arədə pırablemon duz dəvardedə ıme ki Boku hukumət de tarıxi hadison dəgiş karde jığo təblığ kardedə ki İronı Ozərboycon nomədə ostanon çı Boku məntəğəku co bən, iyən bəpe cəhd bıkən ki ın Ozərboyconon de iyəndı i bıbon. In hərəkət jəğo təblığ be ki ımruj de pan Azərismı hərəkəti unvani gıləy sıparatçiyə fiki inkişafdoe holədəye.

Boku iyən Telavivı arədə əloğonən bəpe nəzədə bıgətəmon ki 1990 minə sorondə bino bən, ımrujən de iğtisodi-moli, əmniyəti, siyasi, mədəni iyən co səviyondə idomə hestışone. Jəğo ki 2020-minə sori Ğərəbaği 2-minə cangədəən həmmə dınyo şohid be ki Boku de Telaviv iyən Ankara nizami iyən əmniyəti kıməgətion ıştə məğsədon bə na bardışe, nəticədə İronı marzı kənoədə kali nizami məntəğəonən İsrailı nıfuz iyən təsirı jiədə mandin.

Boku-Vaşingtonı arədə əloğonən əlbəttə ki İronı noroziyəti səbəbin. Əgərsə ın əloğə zumandbıeədə Erməniyə labion ve əsər iyən vəzifəışon hestbe əmmo Amerika cəhd kardışe ki çı İron iyən Urusiyə navədə mıborizə karde gorə de Boku əloğəku istifodə bıkə. Amerika çı Boku nizami ğıvvon tərbiyə iyən təlimotiyo çand sa milliyon dollar pul bə Boku kıməgəti kardedə.

Oxoədə lozıme ojnən bıvotdəmon ki ın 2 gılə ulkə yəne İron iyən Ozərboycon bəiyəndıku əmniyəti nəzədə tarsedən iyən har gıləy boştəno səbəboni unvan kardedən. In əmniyətinə tars boys be ki əvon zındənin iğtisodi-ticorəti cəhətdəən deiyəndı ko bıkən.

Həmmə səbəboni ki votdımone, ijən İlham Əliyevı hukumətı pantırkiyə idologiyə gıləy fakte ki səbəb bedə ın hukumət bəştə diktətorəti məğsədon tərəf şedə. Vəziyəti ki Boku bə yolə kırizison daxil bəkay.

İsa Tolış