Sinonimon mənəşon bə yəndı mandə, nıvıştəyədə iyən qəpədə yəndıky tavut bıə sıxanon voteydən. Har qılə zıvonədə sinonimon hestin, əvon zıvoni qəncin kardən. Im ve çokə hole,har qılə sıxaniçand qılə nomiş heste, de jıqo holi zıvon qəncin bedə, reçin bedə.Sinonimonku nıvışteyədə çımı piəy çiçe? Çımı xəlği, çımı zıvoni  yolə problemonədə qıləyni əve ki, çandi çand sorone nıvıştəyımon ni. Nıvıştəy ni, zıvonədə nıvıştə bıəni,ədəbiyə zıvon onoə bıəni. Sıxanon ovaxtən, dəqeş bıən,qin bıən. Az ve hədəyon mandəm ki, çı əmə millət çanədə binim zumande, çı əmə milləti zon- kinon çanədə binim dılavarin, çı əmə zıvonışon de jıqo holi(yəni nıvıştəy ni, zıvon assimilyasiya tarsi jintonoy) oqətə. Im ve qılə çoçinə hole, zıvon qin bıəni, hələ co zıvonışən qəncin kardə!

Tolışədə har di, har rayoni ıştə ləhcə, ıştə şivəş heste. Yəni har qılə sıxani co-co diyonədə co formada oko doydən. Timsal, lankonıj //pe//, likıj //sape// votdəbu, ım ve çoke!Ime zıvoniqəncinəti, ıme xəlği zu! Mande ım əv ni ki, əmə iqlə ıştə rayoni ləhcədə bınıvıştəmon , əy ğəbul bıkəmon. Lankonıjən //pe// vırədə //sape// bıvoto, çı əmə zıvon bımədə hiçi qin əkəni, tikəyən qəncin bəbe. Çı əmə ğarze, ım sıxanon həmə qırdə bıkəmon, oqətəmon.Həmən əmə ədəbiyə zıvoni soxtemonpidәbu, bəvədə bo əməro sinonimon molyətışon veye. Əmə ıştə ədəbiyə zıvonədə bəpe ım sıxanon həmə oko bıdəmon.Zıvoni qəncin kardə faktorondə qıləyən sinonimonin, zındəyon. Jintonədə kali sıxanon bə şıməedaştəm ki, az əvoni ponə Tolışədə qırdə kardəme:

peqıniey-rast omey-qavuey

rubəru-dimbədim-dıbədı-hoçbəhoç

dim-ru-bəkbukə

vitey-tıley-səmandey

kəm-yan-ton- çəm

lınq-po-qır

band-ku

aməhiyə-kulunc-qiəkəvu-Kut

təvil-çəkutə

qəp-sıxan – ləxtu- qovtequ

vazilə-fıştırıq

dəmandey-eşe-band bey-ebey-dəbiey

dahaştey-penoy-pehaştey-pespardey- doço karde

oğandey-səğandey – peğandey

onoy-soxtey-tumo kardey-bə sə vardey-tazisə noy- ejəne – pejəne – dutey.

sırey-pesırey-xındə jəy

nu-tojə

zəmin-vırə-qo-co-so-hi-di-daşt-kəfşən-kəçokə-vu-dimə- bum- haym- çimən

pərəndə-jivo-kijə-morğ

kisə-siqəyzi-xaral-quşə – kusə- tumbərə

teğ-sekıl-tiyə- bır

peqıniey-rast omey-qavuey-rubəru ome- dimbədim ome- ğappəğap ome

çəkələ-xərək

şıplart-bidomcon

qıli-zəmin-tul- silə-zımrıx-səyn

şund-әlel

Çımı ğurbinə xəlğ! Tolışiyədə bıfamənən, qəp bıjənən, bə hırdənon çı əmə ım ğədimə, qəncinə zıvoni omutənən. Im ve vacibe. Tolışi zıvon de çand həzo soron ro kardəşe bə əmə rəsə. Isət, 21-minə əsrədə, informasiya texnoloqiyon jıqo ovc bıə vaxti ıştə zıvoni qin karde, kamisə qınoy!

Diana Montgomeri